نویسنده مهمان: دکتر محمد رشیدیان
در مورد کرونا مطلب زیاد خواندید و شنیدید. من هم نمی‌خواهم صحبت‌های تکراری انجام بدهم. در این مطلب سعی کرده‌ام چند نکته علمی را به زبان ساده توضیح بدهم. امیدوارم که مفید باشد.
این سومین بار است که یک ویروس بتا کرونا (beta coronovirus) باعث بیماری همه‌گیر در انسان‌ها می‌شود. بار اول سال ۲۰۰۳ بود (بیماری سارس یا سندروم شدید و حاد تنفسی SARS)، بار دوم سال ۲۰۱۲ (سندروم تنفسی خاورمیانه یا مرس MERS)، و این بار سوم است.
ویروس کرونا معمولا باعث بیماری در انسان‌ها نمی‌شود و عمدتا خفاش‌ها را مریض می‌کند. یک پروتئینی روی سطح ویروس است به نام اسپایک (یا سنبله) یا S که ویروس را شبیه به تاج می‌کند. برای همین اسم ویرس رو کرونا (تاج) گذاشتند. کرونا از S استفاده می‌کند تا به یک سلول بچسبد و واردش بشود. بعد از سیستم سلولی استفاده می‌کند و خودش رو تکثیر می‌کند، ان‌قدر زیاد می‌شود تا سلول آلوده شده بمیرد. سلول مرده باز می‌شود و تعداد زیادی ویروس تازه از درون آن بیرون می‌آیند و می‌روند سراغ سلول‌های بعدی! و این روند ادامه پیدا می‌کند تا اینکه سلول‌های ایمنی بتوانند سلول‌های آلوده را سریع‌تر شناسایی کنند و آنها را از بین ببرند. سلول‌های ایمنی ما میتوانند سلول‌های آلوده را شناسایی کنند، اما این پروسه حدود دو هفته طول می‌کشد.
مولکولی که کرونا از آن استفاده می‌کند تا ما را مریض کند پروتئینی است به اسم ACE2. این پروتئین روی تعدادی از سلول‌های ریه و مجاری گوارشی وجود دارد، و تا حد کمتری روی قلب و کلیه. برای همین مشکل اصلی که کرونا ایجاد می‌کند مشکل تنفسی است. ویروس‌ها به سلول‌های ریه که ای‌سی‌ای۲ رو دارن میچسبند و از این طریق آلوده‌شان می‌کنند و بعد هم آنها را از بین می‌برند!
یک تحقیق جدید نشان داده که با بیشتر شدن سن، تعداد مولکلول‌های ای‌سی‌ای۲ روی سطح سلول‌های ریه افزایش پیدا می‌کنند و تقریبا هر ده سال ۲۰٪ بیشتر می‌شوند. این شاید توضیح بدهد که چرا بچه‌ها مبتلا به کرونا نمی‌شوند یا اگر بشوند معمولا علائم خفیفی دارند و اینکه مسن‌ترها چرا این‌قدر بیماری برای‌شان سخت‌تر است. میزان ای‌سی‌ای۲ برای خانم‌ها و آقایان تفاوتی ندارد و نژادهای مختلف هم به نظر تفاوت چشمگیری ندارند. البته بعضی از تحقیقات نشان دادند که آسیای شرقی‌ها ای‌سی‌ای۲ بیشتری دارند.
سوال بعدی این است که کروناویروس جدید چرا این‌قدر مسری است؟ یک سری مطالعاتی که با مدل های کامپیوتری انجام شده نشان می‌دهند که لایه بیرونی مستحکم و ساختار ارتجاعی خاصی که کرونای جدید دارد باعث پایداری بیشتر آن خارج از بدن می‌شود. برای همین می‌تواند مدت زمان بیشتری را بیرون از بدن باشد و ساختارش را حفظ کند. به‌علاوه، کرونای جدید یک ویرس جدید است برای همین احتمالا مقاومت اولیه‌ای در بدن هیچ کسی نسبت به آن وجود ندارد.
روش انتقال چیست؟ مهم‌ترین روش انتقال مجاری تنفسی است. از طریق مخاط و خون هم منتقل می‌شود. روش انتقال دیگری که نباید به آن کم‌توجهی بشود از طریق مدفوع است. ذرات ویروس در مدفوع بسیاری از بیماران وجود دارد که میتوانند وارد هوا بشوند و باعث انتقال ویروس بشوند. هرچند احتمال این نوع انتقال کم است، باز مهم است که بهداشت دستشویی‌ها – خصوصا دست‌شویی‌های عمومی – خوب رعایت بشود. نکته دیگر اینکه بیماری که خوب شده است، می‌تواند تا یک یا حتی دوهفته همچنان ناقل باشد. برای همین کسی که کرونا گرفته و خوب شده است، به محض اینکه علائم بیماری برطرف شد نباید فرض کند که ویروس در بدنش از بین رفته است و باید مراقب باشد تا اطرافیانش را آلوده نکند.
به طور خلاصه: در مورد ویروس جدید کرونا انتظار داریم که – احتمالا – مانند سایر بتا کرونا ویروس‌ها (سارس و مرس)، در هوای گرم‌تر قدرت انتقالش کمتر بشود. اما احتمالا با صرف گرم شدن هوا روند گسترش متوقف نخواهد شد. شواهدی هم که از دو موج قبلی سارس و مرس وجود دارد این است که ویروس خود به خود با گرم شدن هوا از بین نرفت. بل‌که این کنترل شدید بود که اپیدمی رو کنترل کرد. بنابراین تغییر فصل و تعطیلات تابستان ممکن است به جلوگیری از گسترش ویروس کمک کند، اما بعید به نظر می‌رسد که انتقال را به طور کلی متوقف کند. برای همین جلوگیری از گسترش ویروس مهم‌ترین و بهترین روشی است که باید مد نظر قرار بگیرد.