بیماری‌های عفونی در جوامع به دلیل مختلفی ممکن است گسترش پیدا کنند. این دلایل میتوانند شامل جهشِ ویروس از حیوانات به انسان در اثرِ تماس انسان با آنها، بروز جنگ، عدم دسترسی به آب آشامیدنی سالم، عدم واکسیناسیون در صورت در دسترس بودن واکسن و سایر دلایل باشند. شیوع بیماری ها اصولا با افزایش تعداد موارد ابتلا برای چندین ماه (مانند آنفولانزا) یا حتا چندین سال (مانند ایدز)، رسیدن به بالاترین میزان و بعد از آن کاهشِ تدریجی موارد ابتلا می‌باشد. کاهشِ موردِ ابتلا به دلایل مختلفی میتواند اتفاق بیفتد. از جمله تولید دارو یا واکسن برای کنترل بیماری یا حتی تغییر فصل (مانند بیماری هایی که از طریق پشه‌ها منتقل میشوند). ویروس جدید کرونا از چین در حدود آذر ماه سال ۱۳۹۸ از حیوان به انسان جهش پیدا کرد و باعث ایجاد بیماری در انسان شد. این ویروس سپس توانایی انتقال بیماری از انسان به انسان دیگر را پیدا کرد. تا هفته اول اسفند ماه سال ۹۸ تعداد موارد ابتلا به بیماری کرونا روند‌های متفاوتی در کشور‌های مختلف داشته است. در چین که مرکز آغاز اپیدمیک بود، روند موارد جدید ابتلا در هفته اول اسفند کاهش داشته است. با این حال این روند در کشور هایی مانند کره جنوبی، ایران، و ایتالیا، افزایش چشمگیری داشته است. این روند متفاوت نشان از آغاز گسترش بیماری در بسیاری از کشور‌ها دارد که در هفته‌های آینده انتظار داریم مورد ابتلا به بیماری در کشور‌های بیشتری را شاهد باشیم. مسیر پرواز‌ها و مسافرت افرادی که از بیماری خود مطلع نبودند به شهرها و کشور هایی که قبلا در آنها خبری از بیماری نبود نشاندهنده این سیر صعودی است.

به طور کلی کنترل بیماری مستلزم پایین آمدن R0 – تعداد مبتلایان ثانویه ناشی از هر بیمار- از میزان اولیه ۲ تا ۳ به زیر یک است. این مهم یا با کاهش برهم کنشهای اجتماعی عملی میشود, یا با کسب مصونیت توسط درصد قابل توجهی از مردم. مصونیت میتوند ناشی از بیمار شدن باشد (عمده بیمارانی که خوب میشوند برای مدتی مصون خواهند بود) یا از واکسن ناشی شود. در نبود واکسن و در صورت کافی نبودن کاهش تعاملات اجتماعی, درصد بالایی (مثلا بین ۳۰-۶۰ درصد) از جامعه مربوطه بیمار میشود قبل از اتمام اپیدمی. درحال حاضر ناشناخته‌ها در مورد بیماری زیاد است و با توجه به ایرادهای اساسی در آمارهای رسمی موجود، رسیدن به نتیجه قطعی در مورد افق گسترش بیماری ممکن نیست. لذا برای تسهیل تحلیل سه سناریوی ممکن را در زیر خلاصه می‌کنیم و سپس در مورد احتمالات آنها نظر می دهیم.

سناریوی اول: کنترل موفق بیماری در چند کشور آلوده

بهترین سناریوی ممکن این است که روند بیماری در کشورهای آلوده با موفقیت کنترل شود و آلودگی به بقیه دنیا منتشر نشود (شبیه اتفاقی که مثلا در مورد ابولا رخ داد). در این سناریو چین، ایران، کره جنوبی، ایتالیا و چند کشور دیگر که با پخش درون‌زای بیماری روبرو هستند، موفق می‌شوند که با کاهش برهمکنش بین افراد، پخش بیماری را کنترل کنند و سایر کشورها با کم کردن مسافرین از این کشورهای آلوده، قرنطینه مسافرین، آگاهی بخشی و سایر تمهیدات احتیاطی جلوی ورود بیماری را خواهند گرفت. این سناریو مثل اتفاقی است که برای سارز (۲۰۰۳) و مرز (۲۰۱۲) افتاد و بقیه دنیا از پخش ویروس در امان ماند. در این سناریو چند صد هزار تا چند میلیون نفر به ویروس آلوده خواهند شد و چند هزار تا چند ده هزار نفر از بیماری جان خواهند داد. چنین هزینه ای زیاد است، اما بیشتر از هزینه آنفولانزا در سطح جهانی (مرگ سالانه از آنفولانزا در حدود ۵۰۰ هزار نفر است) نیست.

سناریوی دوم: پخش جهانی و کنترل موفق پس از پخش

در این سناریو ویروس در بسیاری از کشورها -و چه بسا همه دنیا- پخش خواهد شد، اما هر کشوری موفق می شود که با اقدامات کنترلی و کاهش برهمکنش‌های اجتماعی جلوی ابتلای بیشتر مردم به بیماری را بگیرد. موفقیت در این سناریو وابسته به موفقیت همه کشورهای آلوده در ریشه کن کردن بیماری دارد. در نهایت پس از آلوده شدن چند میلیون و مرگ چند ده تا چند صد هزار نفر، بیماری کاملا کنترل شده و ریشه کن می‌شود. هزینه‌های اقتصادی اجتماعی این سناریو مهم خواهد بود، اما نه در حدی که تاثیر خیلی جدی روی اقتصاد دنیا داشته باشد. کشف و پخش سریع واکسن، هرچند دشوار، می‌تواند به وقوع این سناریو (در قیاس با سناریو بعد) کمک کند. هم‌چنین توسعه روش‌های درمانی می تواند از استرس سرایت بیماری بکاهد.

سناریوی سوم: پخش گسترده جهانی و شکست کنترل

در این سناریو نه تنها ویروس در بیشتر دنیا ریشه می‌دواند، بلکه کنترل آن در کشورهای مختلف کامل نخواهد بود. لذا پخش ویروس از کشورهای با کنترل ضعیف به کشورهای دیگر ادامه می‌یابد. در این شرایط کشورهایی که سیاست‌های جدی برای کاهش برهم کنش‌های اجتماعی دارند به شدت تحت فشار قرار می‌گیرند چون با وجود این‌که این سیاست‌ها بسیار هزینه بر خواهد بود – مثل قسمتهایی از چین که تحت قرنطینه بوده اند – اما با توجه به ریشه کن نشدن بیماری در بقیه دنیا بازگشت به زندگی روزمره بدون خطر در هیچ جا میسر نخواهد بود. در این شرایط به مرور از شدت اقدامات احتیاطی کم شده، دفاع اولیه جامعه در مقابل ویروس ضعیف می‌شود و پخش ویروس برای ماه‌ها ادامه می‌یابد. شرایط پایانی این سناریو به بیمار شدن درصد زیادی از جمعیت دنیا (مثلا ببیش از ۲۰-۳۰ درصد) یا کشف و پخش واکسن برای بیماری وابسته می‌شود. با توجه به فرایند چند ماهه کشف و تولید واکسن احتمال بیماری صدها میلیون یا حتی بیش از یک میلیارد از جمعیت دنیا در این سناریو وجود دارد. در عمل چنین سناریویی به اشکال مختلفی می‌تواند اتفاق بیفتد: از پخش آهسته ولی دایمی بیماری در طول چندین ماه یا حتی بیش از یک سال تا موجی نسبتا سریع در سه ماه آینده. در هر صورت مرگ صدها هزار تا میلیون‌ها انسان و کاهش فعالیت‌های اقتصادی برای ماه‌ها هزینه ‌های اقتصادی و اجتماعی به بشریت تحمیل می کند که شاید پس از جنگ‌های جهانی مثالی نداشته است.

احتمال سناریوها

با توجه به ناشناخته‌های بسیار و آمار غیر قابل اعتماد بررسی دقیق احتمالات سناریوها ممکن نیست. نکات زیر در بررسی کیفی این سناریوها قابل توجه است:

۱. تا اوایل اسفند بیشتر دنیا فرض می‌کرد که سناریوی اول محتمل‌ترین است. موفقیت چین در کند کردن روند بیماری شاهدی بر این فرضیه بود و عدم پخش درون‌زای بیماری در سایر کشورها بسیار امیدوار کننده بود.

۲. جو فکری نهادهای نظارتی از هفته اول اسفند رو به تغییر است و به نظر میرسد محققین بیش از پیش نگران دور شدن از سناریوی اول هستند. چند فاکتورمهم در این تغییر نظر نقش دارند: اولاپخش سریع ویروس در ایران، ایتالیا، و کره جنوبی نشان می‌دهد که چین دیگر تنها منشا انتشار بیماری نیست. دوما‌، جمعیتی میلیاردی در همسایگی چین (مثل هند، مالزی، اندونزی، فیلیپین و پاکستان) تنها موردهای انگشت شماری گزارش کرده‌اند، که نه تنها موجب راحتی خاطر نیست، بل‌که احتمالا به پخش خفته ویروس در این کشورهای پرجمعیت و در حال توسعه اشاره دارد. به عبارت دیگر احتمالا این کشورها در جایی هستند که ایران در اواخر بهمن بود: پخش ویروس بدون آگاهی مردم و عکس العمل سیاستمداران پس از بروز علایم اول یک اپیدمی. در آن صورت و با توجه به سفر صدها هزار مسافر روزانه از این کشورها به سایر دنیا، نهادینه شدن ویروس در بقیه دنیا دور از ذهن نیست.

۳. تاثیر دما و رطوبت روی پخش بیماری هنوز به خوبی شناخته شده نیست. در صورتی که هوای گرم پخش ویروس را مختل کند (همان طور که در مورد آنفولانزا اتفاق می‌افتد)، می‌توان امیدوار بود که آمدن بهار به بقیه دنیا کمک کند که حتی در صورت شکست سناریوی یک سناریوی دوم شانس محقق شدن داشته باشد. البته باید توجه داشت که بهار نیمکره شمالی پاییز نیمکره جنوبی است و لذا حتی حساسیت ویروس به دما لزوما به ریشه کن شدن آن در تابستان نیمکره شمالی نمی‌انجامد.

۴. در صورت تاثیر محدود دما بر فعالیت ویروس، و در حالتی خاص، بیماری می‌تواند به صورت تناوبی ظاهر شود و شاهد فعال و کم‌فعال شدن متناوب آن به صورت فصلی، و چرخش آن در نیمکره های شمالی و جنوبی باشیم. در این حالت در واقع بیماری همه گیر شده و در طول فصول سرد انواع جدید آن ظاهر می‌شود، اما به طور کامل از بین نمی‌رود، شرایطی مشابه به آنفولانزا، البته با درجه سرایت بیشتر.

۵. پیچیدگی سناریوی دو در این است که تحقق آن مستلزم موفقیت تک‌تک کشورها در کنترل بیماری است. با توجه به این که کاستن از برهم کنش‌های اجتماعی و اقتصادی (در حدی که باعث کنترل بیماری شود) بسیار پرهزینه است، می‌توان انتظار داشت که خیلی کشورها نتوانند – یا نخواهند – که این هزینه را بپردازند. در آن صورت بقیه کشورها از هزینه خود منفقعت چندانی نخواهند برد: آنها مجبورند تا مدت‌ها از فعالیت‌های شهروندان بکاهند و با این همه افقی برای ریشه کن شدن جهانی بیماری، که پیش‌شرط بازگشت به فعالیت عادی است، در پیش روی آن‌ها نخواهد بود. در این شرایط همکاری جهانی در کنترل بیماری شکست خواهد خورد و سناریوی آخر محتمل تر میشود.

۶. چین برای کنترل موفق بیماری در ماه بهمن سیاست‌های بسیار جدی ای، از جمله قرنطینه شهرها و افراد، تعطیلی بسیاری از مراکز تولیدی و اتفاقات اجتماعی و الخ را اجرا کرد که هزینه اقتصادی زیاد به همراه داشتند. هنوز نمی‌دانیم که با چه حداقل هزینه‌ای می‌توان جلوی پخش بیشتر بیماری را گرفت. مثلا، آیا شستن مداوم دست، کم کردن برنامه های اجتماعی بزرگ مثل کنسرت‌ها و عدم دست دادن و روبوسی برای کنترل کافیست، یا باید هزینه بالاتری برای موفقیت پرداخت. پاسخ این سوال در احتمال دنبال کردن کنترل توسط کشورهای دیگر به مدت طولانی (مثلا 6 ماه تا یک سال، تا زمان پیدا شدن واکسن یا درمان) تاثیر جدی دارد.

در مجموع کاهش تعاملات به زیر نیمی از سطح فعلی در مقیاس کوچک و مدت محدود, مثل یک شهر یا استان, نسبتا راحت است, و امید بود این تمهیدات در چین جلوی گسترش بیماری را بگیرد. اما شواهد بالا حاکی از گسترش جدی بیماری خارج از چین و در چندین کشور و منطقه دارد. در این شرایط بیماری به سرعت جهانی شده و راه کنترل آن در یک یا چند منشا اولیه بسته میشود. در این شرایط همه دنیا با بیماری دست گریبان خواهد بود تا وقتیکه یا با کاهش جهانی برهم کنشها و رعایت بهداشت ویروس در همه جا ریشه کن شود, یا بالارفتن مصونیت جلو پخش بیشتر بیماری را بگیرد. با توجه به فرایند چند ماهه تا چند ساله کشف و ساخت و پخش عمومی واکسن, باید دید که گزینه جلوگیری از پخش در سطح جهانی با کاهش تعامل و بهبود بهداشت شدنی است, یا جهان برای چندین ماه یا حتی سالها با حضور پررنگ این بیماری در زندگی روزمره تک تک ساکنین دست به گریبان خواهد بود. به طور خلاصه می توان گفت که احتمال سناریوی یک رو به کاهش است و احتمال سناریوی پرهزینه آخر رو به افزایش، هرچند که ناشناخته‌ها فراوانند و هنوز کسی نمی‌تواند با اطمینان کامل هیچ کدام از این سناریوها را رد یا تایید کند.

مقاله قبلیمقاله بعدی
دانشیار سیستم‌های دینامیکی
MIT

تاثیر شرایط جوی بر گسترش بیماری کوید نوزده: تخمین‌ها و پیش‌بینی‌ها

رن شو (دانشگاه کانتیکِت)، هژیر رحمانداد (اِم‌آی‌تی)، ماریچی گوپتا (بیمارستانِ MGH)، کترین دی‌جِنارو (بیمارستانِ MGH)، نوید غفارزادگان (ویرجینا تِک)، حسن امینی (دانشگاه کُپِنهاگ) و محمد جلالی (دانشگاه هاروارد و بیمارستانِ MGH)

تماس: محمد جلالی msjalali@mgh.harvard.edu

خلاصه

مقدمه: تحلیل و پیش‌بینیِ روند گسترش بیماری کوید نوزده، نیاز به تخمینِ میزانِ تاثیر شرایط آب و هوایی بر گسترش بیماری دارد. مطالعات گذشته محققین در این زمینه با تناقضاتی در نتایج همراه بوده‌است. در این مقاله، نویسندگان، ضمنِ جمع‌آوری یکی از گسترده‌ترین مجموعه داده‌های موجود از نقاط مختلف دنیا، به تخمین تاثیر شرایط جوی و پیش بینی ریسک گسترشِ بیماری، در ماه‌های آتی، و در نقاط مختلف دنیا می‌پردازند.

رویکرد: این مقاله مبتنی بر استفاده از روش‌های مختلف تحقیق اعم از مدل‌های آماری و شبیه‌سازی و استفاده از کلان‌داده است. داده‌های جمع‌آوری شده،  شامل تعدادِ بیماران بر مبنای گزارش‌های رسمی در 3739 منطقه دنیا، از تاریخ 12 دسامبر تا 22 آوریل سال 2020، و متغیرهای متعدد جوی و منطقه‌ای است. در این مقاله، ابتدا با استفاده از مدل‌های شبیه‌سازی، چالش‌های پیش‌رو در تخمین تاثیر شرایط آب و هوایی بر گسترش بیماری بررسی شده است و نشان داده می‌شود که، از نظر متدولوژیک، دست‌ِکم گرفتن اهمیتِ توزیع آماریِ بازه زمانی میان آغاز بیماری، شناسایی بیماری، و گزارش آن، می‌تواند به تخمین‌های نادرست بیانجامد. این مشکل از آنجا ناشی می‌شود که برای بررسی تاثیر دما باید دمای روزانه با تعداد مبتلایان همان روز مقایسه شود، حال آنکه زمان نسبتا طولانی و متغیر میان آغاز ابتلا و شناسایی موارد ابتلا وجود دارد. از این رو تخمین تاثیر شرایط آب و هوایی بر بیماری نیز مشکل می‌شود. در این مطالعه، ابتدا الگوریتمی ارائه شده است که زمان آغاز بیماری با استفاده از گزارش‌های رسمی تخمین زده شود. سپس مدلِ آماری این مطالعه، در محیطِ شبیه‌سازی، طراحی و آزمایش شده است. پس از سنجش اعتبارِ مدل، از داده‌های اصلی برای بررسی همبستگی متغیرهای جوی و متغیر بازتولید کننده استفاده شده است. مدل آماری نهایی، علاوه بر متغیرهای جوی، شامل متغیرهای مختلف محیطی، اعم از چگالی شهری، و روند تغییرات در هر منطقه است. نهایتا، از تخمین‌های بدست آمده برای بررسیِ (کاهشِ) ریسکِ ناشی از تغییرات دما بر گسترش بیماری در مناطق مختلف، استفاده شده است.

نتایج: تغییرات آب و هوایی می‌تواند تا حدودی بر (کاهشِ) گسترش بیماری تاثیر‌گذار باشد. میزان تاثیر شرایط جوی قابل ملاحظه است، اما، به خودیِ خود، کافی نیست. به طور مشخص، پس از دمای بیست و پنج درجه سانتیگراد، به ازای هر درجه افزایشِ دما، قدرت بازتولید کنندگی ویروس، تقریبا سه و یک‌دهم درصد کم می‌شود (بازه اطمینان 95 درصد: بین یک و نیم درصد، تا چهار و هشت‌دهم درصد). یعنی ده درجه افزایش دما از 25 تا 35 درجه سانتیگراد، با فرض ثابت بودن سایر عوامل همچون رطوبت هوا، منجر به کاهش سی و یک درصدی عدد بازتولید کننده می‌شود. در مناطق مرطوب‌تر، تاثیر بازدارندگی گرمایش، به مراتب بیشتر خواهد بود. علاوه بر این متغیرها، تاثیر وزش باد، میزان آفتاب، برف و بارندگی نیز بررسی شده است. در کل، به نظر می‌رسد که تفاوت شرایط آب و هوایی، تا 43 درصد، قادر به توضیح تفاوت میزانِ شیوع بیماری در نقاط مختلف دنیاست. شکل 1، تخمین ریسک ناشی از تغییرات جوی بر گسترش بیماری را در برخی از شهرهای ایران نشان می‌دهد.

شکل 1 – ریسک ناشی از تغییرات جویِ گسترش کرونا در شهرهای مختلف ایران – برای درک بهتر شکل باید به تغییرات نسبی هر نمودار توجه شود. مثلا در نمودار تهران، ریسک گسترش بیماری در ماههای تابستان حدودا 30 درصد کمتر از ماههای میانیِ زمستان است (تفاوتِ هفت دهم، و نود و پنج صدم). برای بسیاری دیگر از مناطق ایران و جهان به این سایت مراجعه کنید: https://projects.iq.harvard.edu/covid19

میزان تاثیرات قابل ملاحظه است. هر چند تخمین‌های موجود در این مطالعه با احتیاط همراه بوده و احتمالا تخمین پایین‌دستی است، اما باز هم به نظر نمی‌رسد که تغییرات آب و هواییِ فصلی، به تنهایی، قادر به کنترل بیماری باشد و برای کنترل بیماری به ادامه برخی از سیاستها در سطح کشور نیاز است. برای بررسی بسیاری دیگر از شهرها و مناطق دنیا می توانید به سایت این پژوهش مراجعه کنید. علاقه‌مندان به مباحث تخصصی را به مطلب اصلی ارجاع می‌دهیم.

سایت پژوهش: https://projects.iq.harvard.edu/covid19

مقاله اصلی:

Xu, R., Rahmandad, H., Gupta, M., DiGennaro, C., Ghaffarzadegan, H., Amini, N., Jalali, M., Weather Conditions and COVID-19 Transmission: Estimates and Projections. Available at https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2020.05.05.20092627v1  

نکاتی در مورد واکسن کرونا


نویسنده مهمان: دکتر محمد رشیدیان
آیا برای پایان دادن به اپیدمی کرونا به واکسن احتیاج داریم؟ آیا می‌توانیم یک واکسن مؤثر برای کرونا درست کنیم؟ اگر می‌توانیم، ساخت واکسن چه مدت زمان خواهد برد؟

پتانسیل فراگیر شدن ویروس کرونا و همچنین آلوده شدن انسان‌های بسیاری که علائم جدی بیماری در آن‌ها بروز نمی‌کند، احتمال آنکه واکسن برای پایان دادن اپیدمی لازم باشد را افزایش می‌دهد. اما سوال این‌جا است که  آیا اصولا می‌توان برای کرونا واکسن موثری تولید کرد؟ خوشبختانه و به دلایل زیر پاسخ این است که: بله‌، بسیار محتمل است.

۱) شواهد روشنی داریم که سیستم ایمنی انسان پاسخ دقیق و مخصوصی علیه ویروس کرونا نشان می‌دهد. به این معنا که اگر شخصی یک بار بیمار شود، بار دوم که در معرض ویروس قرار بگیرد دیگر بیمار نخواهد شد. حتما تجربه مشابه در مورد بیماری‌های دیگر را یا خودتان تجربه کرده‌اید یا شنیده‌اید، مثل ویروس آبله‌مرغان که اگر یک بار کسی بگیرد احتمال آلوده شدن مجدد تقریبا صفر است. این بدین معنی است که اگر کرونا بگیریم، سیستم ایمنی بدن سلول‌های حافظه علیه کرونا تولید می‌کند. بنابراین اگر ما بتوانیم سلول‌های حافظه ایمنی علیه کرونا را قبل از اینکه به ویروس آلوده شویم درست کنیم، توانسته‌ایم واکسن موثری بسازیم. 

۲) برخی ویروس‌ها می‌توانند تغییرات (جهش‌های ژنتیکی) بسیار سریع داشته باشند و این موضوع کار را برای ساختن واکسن موثر سخت می‌کند. مثلا ویروس اچ‌آی‌وی (ایدز) بسیار سریع تغییر می‌کند. در مورد کرونا، شواهد علمی به وضوح نشان دهنده تنوع اندک ویروس‌های پخش شده در سراسر جهان است، که نشان می‌دهد ویروس کرونا تغییرات وسیع و سریع نداشته است. این نکته به ساختن واکسن موثر کمک می‌کند. 

۳) ما تقریبا اطمینان داریم که پروتئین S در کرونا (spike protein) هدف اصلی سیستم ایمنی انسان است.  کرونا با پروتئین Sپوشیده شده و از آن برای آلوده کردن سلول‌های ریه استفاده می‌کند.

۴)‌ مطالعات انجام شده در دو ماه گذشته نشان داده است که موش‌ها نسبت به پروتئین S کرونا پاسخ قوی نشان می‌دهند. بنابراین ما انتظار داریم که نتیجه مشابهی را در انسان مشاهده کنیم.

۵)‌ میمون‌های رزوس (Rhesus monkeys) که از نظر سیستم ایمنی بسیار مشابه انسان هستند، حدود سه هفته پیش (اوائل ماه مارس) واکسینه شده‌اند و در چند هفته آینده خواهیم دانست که آیا واکسن موثر بوده است یا خیر.

با این حال، نگرانی اصلی این است که آنتی‌بادی تولید شده توسط واکسن ممکن است منجر به وخیم‌تر شدن بیماری و همچنین سایر عوارض جانبی احتمالی شود. بنابراین ما نمی‌توانیم قبل از انجام آزمایش‌های مناسب بر روی حیوانات، و بعدتر انجام آزمایش‌های بالینی روی تعداد اندکی از انسان‌ها، شروع به استفاده گسترده واکسن کنیم.

در حال حاضر دانشمندان در سراسر دنیا مشغول ساختن چندین واکسن مختلف برای کرونا هستند. واکسن‌هایی که بر اساس

DNA، RNA ، پروتئین، وکتور (vector)، و یا ویروسِ غیرفعال ساخته شده‌اند از جمله این تلاش‌هاست. تلاش‌ها آنقدر سریع پیش میرود که واکسنی که بر اساس RNA ساخته شده است هفته گذشته روی ۴۵ داوطلب امتحان شد و نتایج آن تا چند ماه آینده مشخص خواهد شد. در واقع تلاش برای ساخت واکسن کرونا سریع‌تر از هر تجربه دیگری در تاریخ علم پزشکی در حال پیشرفت است. با این وجود، تقریبا محال است که طی چند ماه آینده بتوانیم به پاسخ قطعی برسیم. و البته تولید صدها میلیون واکسن مؤثر احتمالاً حداقل یک سال زمان خواهد برد.

بنابراین، باید تمام تلاش خود را برای کند کردن روند گسترش ویروس انجام دهیم تا بتوانیم زمان بیشتری بخریم. بعلاوه، این موضوع کمک خواهد کرد که ظرفیت بیمارستان‌ها پر نشود تا همه بیماران بتوانند درمان مناسب را دریافت کنند.  به یاد داشته باشیم که جان بسیاری از مردم در معرض خطر است، به ویژه افراد با مشکلات پیش‌زمینه‌ای و افراد مسن که مستعد ابتلا به کرونا با عوارض شدیدتر هستند.